آرزو ها  ، درد و مرهم

شاداب سازي محيط مدارس

یکی از شاخص های بهداشت روانی احساس رضایت ، شادی و شادابی است ، فردی که احساس می کند نیازهایش بدون برخورد با موانع در حال تامین است به زندگی خود امید واری دارد و به درجه ای از رضایت درونی می رسد که همواره او را شاد نگه می دارد .

شادی حاصل احساس "سعادتمند بودن " است و سعادتمندی حاصل احساس سیر طبیعی زندگی و در مسیر رشد قرار گرفتن است .

در این حالت فرد به زندگی دیگران علاقمند می شود و به آنها عشق می ورزد ، احساس رضایت و شادی سبب پیدایش حاات روانی مختلفی می شود که دوستی ، عشق ، محبت ، امید واری ، خوش بینی ، مسرت ، همراهی ، همدلی و پذیرش از نمونه های آن است .[i]

شادی در نگاه قرآن

در نگاه قرآني، مراحل متعالي و برتري از كمال وجود دارد ، اين مراتب از كمال با بهجت و سروري نامتناهي و بيكران همراه است ،  از طرفي انسان نيز موجودي است كه شايسته اين شادي و رضايت و خشنودي مي‌باشد ، لذا انسان سعيد كه سرور و شادي هميشگي و مستمر دارد هرگز به شادي مقطعي و گذرا دلخوش نبوده و بسنده نمي‌كند.

مشخصه شادي مستمر و سعادت حقيقي اين است كه دائمی بوده و براي آن كرانه اي نمي‌توان تصور كرد ، حال آن كه شاديهاي گذرا ، محدود به يك مقطع بوده حضوري غيردائم و لحظه ای داشته و بعضاً به حالت مقابل خود، يعني غم و‌اندوه مبدل مي‌گردد.

مطابق تعابير ديني جايگاه شاديهاي طبيعي و دنيوي كه با لذات مادي و محسوس همراهند در زندگي مادي است و جايگاه شاديهاي معنوي و اخروي در بهشت هاي مختلفي است كه در طول يكديگر قرار داشته و برترين آنها در عاليترين بهشت ما يعني جنت رضوان الهي، همان بهشتي كه خداوند سبحان در آن حضور داشته و زيبايي و جمال خود را در آن آشكار ساخته است، جاي دارد.

انسان بهره مند از لذائذ محدود داراي شادي مضطرب وناآرامي‌است كه دائماً در معرض از بين رفتن مي‌باشد و در عوض انساني كه بهره مند از لذات نامحدود و به تعبير بهتر سعادت بخش است به نشاطي بيكران رسيده و در همه عوالم آرامش و قرار مي‌يابد كه اين از اوصاف نفس مطمئنه است. به همين سبب خداوند متعال نفس مطمئنه آدمي‌را به محفل انس و شادماني خود دعوت و او را در بهشت ويژه مهمان مي‌گرداند «يا ايتها النفس المطمئنه ارجعي الي ربك راضيه مرضيه فادخلي في عبادي و ادخلي جنتي»

از آنچه گفته شد برداشت مي‌شود كه از منظر دين، شادي و سرور در يك مرتبة خاص محدود نشده و براي آن مراتب و مراحلي است كه برخي ظاهري و سطحي و بعضي ديگر معنوي و عميق است.

قرآن کریم ، در مورد شادي كه احساسي ضروري براي انسانها محسوب مي‌شود مطالب بسياري بيان نموده است.

تعابیر این کتاب مقدس با شاديهاي دنيوي مخالف نيست، بلكه مهم نوع شادي است، شاديهايي كه لطمه به ديگران مي‌زند و يا داراي قبح اخلاقي و مذهبي مي‌باشد و در تضييع حقوق خداوند، خود فرد و ساير افراد نقش دارد ،  در نظر قرآن كريم نكوهيده و داراي عذاب اخروي مي‌باشد. اما شادي براي تفريح در صورتي كه قبح اخلاقي نداشته باشد در نظر قرآن كريم اشكالي ندارد.

 ولي اين كتاب آسماني در اين موارد انسانها را به توجه در عالم آخرت وا مي‌دارد و اين كه شاديهاي دنيا در مقابل شاديهاي اخروي، متاع ناچيزي بيش نيستند، زيرا شاديهاي اخروي پايدار، نامحدود و دائمي‌اند. در حالي كه شاديهاي دنيوي گذرا، محدود و مقطعي مي‌باشند.

قرآن كريم در آيات بسياري به بيان موقعيت، جايگاه و گروه‌هاي رستگاران ، كه داراي شادي اخروي و دائمي‌اند ، مي‌پردازد و عوامل رسيدن به رستگاري را در آيات مختلف بيان مي‌دارد.

گشت و گذار در طبيعت و مشاهده نعمتهاي زيباي خداوند موجب شادي و آرامش دروني مي‌شود وانسان را از حالت غم و افسردگي رها مي‌سازد كه علاوه بر درك تجربي، اين مطلب در بسياري از آيات قرآن بيان شده است .

تعریف شادی از دیدگاه روانشناختی 

روانشناسی به نام دیوید مایرز  [ii] سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد می داند و سرخوشی (خوشحالی) را چنین تعریف می کند:

" نوعی احساس امنیت ، احساس اینک زندگی به طور کلی به خوبی می گذرد "

این حالت خوشی و نشاط، آنی و زودگذر نیست، ودارای دوام نسبتا پایداری است  که  بستگی به عوامل متعددی دارد .

به گفته  " مایرز " خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بودن بستگی ندارد، ولی با بعضی خصوصیات شخصیت فرد ، وجود تناسب بسن شغل و مهارت های او، داشتن روابط نزدیک با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آنها مربوط است. طبق این نظر ، بهترین عوامل پیش بینی کننده خوشی، ثروت و زیبایی یا شهرت نیست، اما افرادی که بیشتر احتمال دارد خود را آدم های سرخوشی تعریف کنند، دارای صفات یا ویژگی های مشخص هستند که در ادامه آمده است."

ویژگی های افراد با نشاط

1-    احترام به خود

کسانی به جنبه های خوب و مثبت خود بیشتر توجه می کنند و محدودیت هایشان را می پذیرند.

2-    خوش بینی :

کسانی به جنبه های روشن و مثبت حوادث نگاه می کنند و انتظار دارند نتیجه کار خوب باشد و هر گاه چنین نشود، آنان شکست و ناکامی خود را امری کوچک و گذرا تلقی می کنند و می کوشند راه حل تازه و بهتری برای مشکل خود بیابید.

3-    تسلط شخصی :

کسانی که  احساس می کنند ارباب و صاحب اختیار سرنوشت خود هستند. چون احساس می کنند که اختیار زندگی خود را در کف دارند ، به صورتی همسان از داشتن احساس شادی خبر می دهند.

افزودن بر این سه ویژگی اصلی شخصیت ، احتمال بیشتری وجود دارد که افراد شاد و شاداب  از بدن سالم و متناسب بهره مند بوده، هدفها و توقعات واقع بینانه ای داشته باشند و ضمن سود جستن از روابط مناسب، دوستانی صمیمی داشته و از ایمان مذهبی یا روحانی برخوردار باشند که از آنان حمایت می کند، به زندگیشان هدف و مقصد می بخشد و انان را چنانکه هستند می پذیرد.

شادابی نه تنها احساس خوبی به فرد می دهد، بلکه برای سلامت جسمی نیز خوب  است ، هزاران سال پیش سلیمان نبی گفت: " قلب شاداب به اندازه دارویی موثر بهر انسان فایده می رساند ولی روحی شکسته استخوان ها را خشک می کند".

و البته جای هیچ تردید نیست که یادگیری نیز در فردی با روان سالم شکل می گیرد هر چقدر روان فرد از سلامت بیشتری برخوردار است میزان  عمق و پایداری یادگیری نیز بیشتر است.

 در راستای پرورش شادی و نشاط ، موارد و توصیه های زیر در متون مختلف روان شناسی آمده است.

توصیه های موثر بر افزایش نشاط از دید روانشناسان :

1. تلاش در وقت گذاری و رسیدگی به خود

 2. سرمایه گذاری در روابط نزدیک و متعادل

3. تلاش در به انجام رساندن کارها مورد علاقه

 4. دادن نیرو و انرژی به خود

5. پرهیز از افراط و تفریط

6. خوش بین بودن

7. نوع دوستی

 8. شوخ طبعی

9. داشتن روابط اجتماعی

10 . حفظ سلامت

برای شاد بودن و شاد زندگی کردن  نیازمند رفتارهائی مناسب و موثر هستیم تا بتوانیم در دیگران نفوذ کرده و چهره ای مشخص و شاد را نشانه خود قرار دهیم .

۱- همیشه چهره خندان و متبسم را در نگاه و صورت خود داشته باشیم .

۲- در معاشرت با اطرافیان ،  با احساس و شاداب باشیم .

۳- رفتارهای مثبت را برجسته و به آنها توجه نماییم .

۴- از کلمات محبت آمیز و خودمانی در سخنان خود استفاده کنیم .

۵- کبرو غرور بی جا نداشته باشیم وخود را برتر از دیگران ندانیم .

6- دیگران را دعوت به لبخند و شادی نماییم .

7- برنامه های شاد در ساعات تفریح و استراحت خود داشته باشیم .

8 – سعی در ایجاد فضای سبز در منزل ومکان زندگی خود داشته باشیم . ( استفاده از گلهای زیبا  و معطر محیط زندگی را باطراوت و آدمی را شاد می نماید)

چند پيشنهاد درجهت شاداب سازي محيط مدارس

 1-     تميزي و نظافت مستمر محيط مدرسه و كلاسهاي درس و ايجاد عادت در دانش آموزان جهت رعايت نظافت مدرسه

2-     استفاده از لباسهاي متنوع با رنگ هاي شاد كه مغاير با ضوابط آيين نامه اجرايي مدارس نباشد .

3-     تغيير مرتب دكوراسيون مدارس بطوري كه دانش آموز هر هفته با طرح جديدي روبرو باشد .

4-  روي آوردن به بازي هاي پرورشي و سنتي در محيط مدارس و اجراي يك بازي جديد در هر روز يا هفته در زماني مشخص و حدود 10 دقيقه ، كه زنگ هاي استراحت براي اين موضوع پيشنهاد مي شود .

5-     برگزاري مسابقات ورزشي بين دانش آموزان بصورت كلاسي در رشته هاي مورد علاقه آنان .

6-  ايجاد تفكر مثبت در دانش اموزان به اينكه فقط كاستي ها و مشكلات را نبينند و به دنبال زيبايي ها و نكات مثبت در زندگي روزمره و در مدرسه نيز باشند .

7-     القاي مفاهيم و ظرايف ديني به شيوه هاي جذاب .

8-  توجه به فعاليت هاي گروهي و شيوه تدريس فعال در آموزش هاي علمي و ديني و جلب مشاركت دانش آموزان و تعامل آنان در تدريس و فراگيري مطالب درسي.

9-  مشاركت دادن جدي و نه شعاري دانش اموزان در امور مدرسه و استفاده از نظرات آنان در شاداب سازي محيط مدارس .

10- برنامه ريزي و اجراي مرتب فعاليت هاي فوق برنامه در مدارس و خارج از مدارس .

11- اجراي هر هفته يك برنامه با عنوان ايستگاه خنده با استفاده از برنامه ها و هنر نمايي هاي خود دانش آموزان و بعضا هنرمندان موجود در مدارس كه در عين فرح بخش و شاد بودن مغاير با شئونات اخلاقي نيز نباشد .

12- دادن جوايز نفيس به بهترين و كاربردي ترين طرح هاي شاداب سازي كه دانش آموزان و اولياء مدرسه ارائه مي دهند

13- اجراي مراسم صبحگاه با برنامه هاي متنوع و با نشاط از جمله نرمش صبحگاهي با آهنگي مناسب .

14- توجه به  شخصيت فردي و اجتماعي دانش آموزان توسط مسوولان و كادر آموزشي مدرسه .

15- استفاده از كادر آموزشي و اداري شاد و خوش ذوق در مدارس .

16- رفع مسائل و مشكلات نگران كننده همكاران فرهنگي بطور اصولي تا نتيجه شادابي آنان منجر به شادابي دانش آموزان در مدارس باشد .

17- استفاده از رنگ هاي شاد در رنگ آميزي و نقاشي كلاس هاي درس ، كارگاههاي آموزشي ، كتابخانه ها ، دفاتر ، وسايل ورزشي ، حيات مدرسه ، ميز و نيمكت ها و صندلي ها و .....

18- خواندن قصه ها و داستان هاي جالب و دوست داشتني براي دانش آموزان در كلاس انشاء و دين و زندگي

و ...

بعضی متخصصین نظریات دیگری نیز ارائه نموده اند که قابل تامل و بررسی است .

1-   - هفته ای را در مدرسه تعیین کنید که دراین هفته از دانش آموزان درس پرسیده نشود امتحانی برگزار نگردد به عنوان مثال در آن هفته تنها پرسش دبیران از دانش آموزان پرسیدن حال آنها و مشکلات و حرفهای آنها باشد .

2- حتما اول صبح ساعات تفریح و سایر اوقات بیکاری در مدرسه از آهنگ های شاد و مناسب استفاده شده و در فضای مدرسه پخش شود .

3- روز ، هفته و یا هفته هایی را در نظر بگیرید که در آن زمان دانش آموزان موظف باشند به یکدیگر کمک کنند و این کمک کردن شامل هر نوع یاری در حد توان آنان  باشد .

مثلا زمانی را در مدرسه رسماُ اعلام کنید که زمان کمک کردن درسی به یکدیگر است و حتی از قبل بچه ها گروه بندی شده و این فعالیت کاملا هدایت شده باشد .